Radca Prawny prawnik Wojciech Dmitrowski

Wielokrotnie trafiały do mnie osoby, którym kazano płacić za pobyt członka rodziny w Domu Pomocy Społecznej kilka tysięcy złotych miesięcznie. Jak uniknąć opłat za pobyt w DPS? Poniżej zamieszczam „instrukcję obsługi”, jak tego dokonać.

Kto ma obowiązek ponoszenia opłat za DPS?

W pierwszej kolejności przypomnienia wymaga, kogo można zmusić do ponoszenia opłat za pobyt członka rodziny w DPS. Opłatami można obciążyć członków rodziny w niżej wymienionej kolejności: małżonek, zstępni, wstępni. Innymi słowy jeżeli małżonek nie żyje lub osiąga zbyt niski dochód, aby uiszczać opłaty to wówczas powstaje obowiązek ich opłacania przez zstępnych. Jeżeli z wyżej określonych powodów zstępni nie mogą realizować tego obowiązku to spoczywa on na wstępnych.

W ramach danej grupy zstępnych (wstępnych) każdy ma jednakowy obowiązek ponoszenia opłat, a różnicuje go osiągany dochód.

Kiedy powstaje obowiązek ponoszenia opłat za pobyt w Domu Pomocy Społecznej członka rodziny?

Członek rodziny ma obowiązek realizacji omawianego obowiązku, gdy dochody osoby umieszczonej w DPS nie są wystarczające na pokrycie ww. opłat. Mieszkaniec DPS może maksymalnie przeznaczyć na ten cel 70% swojego dochodu.

Opłaty nie muszą ponosić osoby o dochodach niższych niż kryterium dochodowe. Na chwilę obecną wynosi ono 2 328 zł dla osób samotnie gospodarującej. Dla osób prowadzący gospodarstwo domowe z inną osobą/osobami  wynosi ono 1 800 zł na osobę.

Przykład:

Pani X jest mieszkańcem DPS. Wysokość miesięcznej opłaty za pobyt Domu Pomocy Społecznej wynosi 5 000 zł. Otrzymuje ona jedynie emeryturę w kwocie 3 000 zł miesięcznie. Organ „zabierze” z tej emerytury kwotę 2 100 zł (3000 zł x 70%=2 100 zł). Pozostaje do zapłaty kwota 2 900 zł miesięcznie. Pani X ma jedynie córkę – panią Y prowadzącą wspólne gospodarstwo domowe z mężem. Pani Y otrzymuje miesięczny dochód w kwocie 3 000 zł miesięcznie, a jej mąż 2 500 zł (łączny dochód to 5 500 zł). Maksymalna wysokość ww. opłaty, jaką może ponosić Pani Y to 1 900 zł (5 500 zł – 1 800 zł x 2 osoby).

Jak uniknąć opłat za pobyt w DPS?

Przede wszystkim, aby uniknąć opłat za pobyt w DPS należy złożyć odpowiedni wniosek. Składa się go do wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Można to uczynić w Miejskim/Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej. Przykładową treść wniosku zamieszczam tutaj. Wniosek można złożyć po tym, jak decyzją  ustalono wysokość opłat za pobyt w Domu Pomocy Społecznej. Od niedawna możliwe jest to także zanim ww. decyzja została wydana.

Jakie są obowiązkowe przesłanki zwolnienia z opłat za DPS?

Występują przesłanki, kiedy organ zawsze musi zwolnić daną osobę z omawianych opłat.

Po pierwsze ma to miejsce, gdy przedstawi się organowi prawomocne orzeczenie sądu o pozbawieniu mieszkańca DPS władzy rodzicielskiej nad zobowiązanym do ponoszenia opłat. Wówczas należy dodatkowo oświadczyć, iż władza rodzicielska nie została przywrócona.

Po drugie, omawiane zwolnienie nastąpi, gdy przedstawi się organowi sądowe stwierdzenie stosowania przez mieszkańca DPS przemocy wobec osoby zobowiązanej do ponoszenia opłat lub jej bliskich. Wtedy konieczne jest dostarczenie orzeczenia sądu o skazaniu mieszkańca DPS za  przestępstwo. Musi być ono ścigane z oskarżenia publicznego i popełnione na szkodę osoby zobowiązanej do wnoszenia opłaty. Identycznie sytuacja wygląda, gdy przedstawione zostanie ww. orzeczenie popełnione na szkodę zstępnego osoby zobowiązanej do ponoszenia opłaty, małoletniego lub nieporadnego pełnoletniego rodzeństwa lub jej rodzica. Wyżej określone zwolnienie nastąpi, gdy skazanie nie uległo zatarciu.

Omawiane zwolnienia obejmują również zstępnych osoby zwolnionej z opłaty za pobyt mieszkańca DPS.

Przykład:

Panu X nakazano ponoszenie opłat za pobyt jego ojca – Pana Y w DPS. Pan Y został uprzednio skazany za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego popełnione na szkodę córki Pana X. Pan X po doręczeniu organowi odpowiedniego orzeczenia sądowego musi zostać zwolniony w całości z omawianego obowiązku. Również dzieci Pana X będą zwolnione z jego realizacji.

Jakie są fakultatywne przesłanki zwolnienia z opłat za pobyt w DPS?

Występują także przesłanki, kiedy organ może zwolnić daną osobę z omawianych opłat w całości lub w części. Sformułowanie „może” nie oznacza, iż organ może rzucić monetą i rozstrzygnąć sprawę na tej podstawie. Organ musi uwzględnić, m.in. zasady sprawiedliwości w danej sprawie. Jeżeli tego nie uczyni warto się odwołać od takiej decyzji. Organ wyda decyzję po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego. Ustawodawca nie wskazał zamkniętego katalogu sytuacji, kiedy ww. zwolnienie może nastąpić.

Jednak w art. 64 ustawy o pomocy społecznej, dostępnej tutaj, wskazał on przykłady sytuacji, kiedy takie zwolnienie może nastąpić. Omawiam je poniżej.

Sytuacja życiowa osoby zobowiązanej, jako możliwość uzyskania zwolnienia

Pierwsza grupa przykładów dotyczy sytuacji życiowej osoby starającej się o zwolnienie. Może ona odnosić się do opłacania także pobytu innych członków rodziny w DPS lub innej placówce. Kolejny przykład to zaistnienie uzasadnionych okoliczności. Są nimi np. śmierć członka rodziny, niepełnosprawność, bezrobocie lub długotrwałą chorobę. Zalicza się do nich też straty materialne wskutek klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych. Ww. zwolnienie może także nastąpić, gdy członkowie rodziny utrzymują się z jednego wynagrodzenia lub świadczenia. Podobnie wygląda sytuacja, gdy osoba obowiązana do wnoszenia opłaty jest w ciąży lub samotnie wychowuje dziecko.

Z orzecznictwa wynika także, że zwolnienie może przysługiwać, gdy koszty utrzymania uniemożliwiają ponoszenie opłaty. Tak orzekł, np. WSA w Krakowie w wyroku z 4.12.2019 r., III SA/Kr 613/19, LEX nr 2756640). W tej sytuacji warto załączyć dokumenty wskazujące na wysokość ponoszonych usprawiedliwionych wydatków. Mogą nimi być, np. faktury za media, umowy pożyczek lub kredytów. Innymi słowy nawet po przekroczeniu ww. kryterium dochodowego istnieje możliwość uzyskania omawianego zwolnienia. Nastąpi to, jeżeli wykaże się ponoszenie usprawiedliwionych wydatków.

Dodatkowo o zwolnienie z opłaty mogą starać się działacze opozycji antykomunistycznej bądź osoby represjonowane z powodów politycznych. Mogą to również uczynić członkowie Korpusu Weteranów Walk o Niepodległość RP. Dotyczy to jedynie sytuacji, gdy zobowiązano ich do opłacania własnego pobytu w DPS.

Niewłaściwe zachowania osoby przebywającej w DPS wobec zobowiązanego

Druga grupa omawianych przykładów odnosi się do niewłaściwego zachowania osoby przebywającej w DPS wobec zobowiązanego do ponoszenia opłaty lub jego rodzica. Mogło ono polegać na ograniczeniu władzy rodzicielskiej domownikowi DPS i przebywaniu zobowiązanego do ponoszenia opłat w rodzinnym domu dziecka, rodzinie zastępczej lub placówce opiekuńczo-wychowawczej. Na tej podstawie o zwolnienie może się starać również osoba, której rodzic przebywał z ww. przyczyn w takich placówkach. Zwolnienie może także zaistnieć, gdy zobowiązany do opłacania pobytu w DPS przedstawi wyrok oddalający powództwo o alimenty na rzecz domownika DPS. Inny przykład stanowi sytuacja, gdy domownik DPS rażąco naruszył obowiązek alimentacyjny lub inne obowiązki rodzinne wobec zobowiązanego do ponoszenia opłat. Wówczas wymagane jest wykazanie tego, w tym na podstawie dokumentów. Warto przedstawić organowi, np. pisma komornika, wyroki lub decyzje o otrzymaniu świadczeń z funduszu alimentacyjnego.

Więcej moich artykułów, w tym wzór wniosku o zwolnienie z opłat za pobyt w DPS jest dostępnych tutaj.

Jeśli mój artykuł okazał się przydatny możesz (oczywiście nie musisz) docenić moją osobę i postawić mi kawę: https://buycoffee.to/radcaprawnybochnia.pl